O Baceliño, con preciosas vistas do outro lado do pobo, parte do barrio do Coutiño (ollo a estes nomes e ó cerca que están, como sinalei na foto anterior, e canto diminutivo utilizado). Nesta zona situou o PXOM do concello de Cortegada unha “casa grande”. Por desgraza, denomínana como “do Cazapedo”, cando tan topónimo inda se atopa a uns cantos metros de distancia. Mal menor sería dicirlle “do Coutiño”.

Así queda descrita na ficha patrimonial: “Edificio de planta rectangular de grandes dimensións, muros portantes de perpiaños/cachotería de granito á vista, dúas alturas e cuberta a catro augas con cubrición de tella plana. En contraposición a fachada posterior, lisa e sen vans na planta terrea, na principal destaca a presenza dun corredor e nas laterais balcóns voados con varandas de ferro”.

O código do elemento é o 6-15, a localización en plano é EX-03 e a clasificación do solo denomínase Solo de Núcleo Rural Histórico.

… See full entry

A Canliña. Unha zona pequena e alta situada entre A Tella e O Coutiño, cunha casa grande como referencia, lindante con terreos de escasa lonxitude e dispostos en sucalcos, con muros realizados en pedra e escaleiras integradas neles.

Ei van unhas liñas de José R. Veiga Formigo, que alí vivíu:

“Mis recuerdos son de la infancia y adolescencia. Era la casa de mis abuelos maternos y de las reuniones familiares inolvidables. Su situación es antes de llegar a Fonte da tella, a mano izquierda en un alto. Desde su balcón yo me sentaba a leer las aventuras del Capitán Trueno, y más adelante, y con otra edad, Los Gozos y las Sombras etc..”

https://infraestruturasemobilidade.xunta.gal/c/document_library/get_file?folderId=1621203&name=DLFE-44741.pdf

O actual cruceiro da Alfarrapa é contemporáneo do situado no cruce de Refexón co Tabolado. O seu autor foi don Juan Míguez Domínguez. Anterior a eles é o do barrio da Torre. Os tres compóñense de pedestal, fuste octogonal e cruz. Non teñen imaxes.

O anterior cruceiro que aquí estaba caeu por mor dun carro que chocou con el, segundo unha versión. O párroco, don Esteban Viso, decidíu poñer os restos no muro da súa viña, ben visibles, e restauralo. Nunca pasou tal. Levantouse un novo cruceiro, por obra e desexo de don Juan Míguez (mesmo autor que o do Tabolado). Os restos están ben visibles no muro da antiga viña de don Esteban, no Pireiro, enfronte dun cruce de camiños, así que poden visitarse e fotografar con toda facilidade.

O cruceiro máis antigo de Louredo en pé. Sería o modelo no que se fixaron canteiros do pobo, como o señor Xaquín ou Juan Míguez, para tallar os outros dous?

Cruceiro e detalle do pé

O seu autor foi don Juan Míguez Domínguez. Este cruceiro, como o do Tabolado e o da Alfarrapa, segue un mesmo estilo sinxelo, de fuste octogonal e sen imaxes.

O único con inscricións, ilexibles inscripcións na súa base. Este pé de cruceiro ten varias (queda pendente revisar por cantas caras, pero alomenos son dúas (ollada onde se percorre o pé do cruceiro dende o frontal, pasando ó lateral esquerdo, traseira e lateral dereito: https://bit.ly/3Che3rK). Esta vese se te pos fronte a el e te agachas polo lado esquerdo. O solpor axuda a detectar os riscos, inda que eu non me atrevo a dicir que poñen. Xeralmente, data de confeción e donante.

Este cruceiro moveuse hai bastantes anos. Orixinalmente, ocupaba un recuncho, en curva, onda a casa “da raiana”, pretiño da casa do “grilo”.

O barrio da Torre queda en ladeira, limitando cos lugares dos Diestros e O Regueiro, na parte alta, co Cazapedo, por un lado, e O Outeiriño, polo outro.

Diante deste cruceiro pasa a procesión da festa do san Xoán, a da natividade do bautista. Pretiño del soe pararse a imaxe para a primeira oración (a segunda é na praza do Cazapedo) e a partir del enfílase cara o Cazapedo, comenzando a veces a tocar a banda que ameniza o paso.

Actualmente, o cruceiro de Louredo máis antigo que segue en pé (o máis antigo sería o que se conserva en parte, esnaquizado, no muro da viña do Pireiro, o único con imaxinería).

Clica para máis información

Situados na beira dun muro dunha viña, no lugar do Pireiro, estes anacos dun vello cruceiro son o testemuño máis antigo dun cruceiro en Louredo. Este situábase na Alfarrapa, preto da Telleira, e é un modelo único no pobo. Dispuña das imaxes do Crucificado, no alto, por riba dunha caveira, ós pés da cruz, onde estaban dúas imaxes máis: san Xoán e a Virxe. Digo que é único porque os cruceiros que viñeron despois son todos moi parecidos entre eles, sen imaxe algunha. Se o da Torre resulta ser o máis antigo en pé, podería ser o modelo que se seguí para os da Alfarrapa e Tabolado, ambos da autoría de don Juan Míguez Domínguez.

Este vello cruceiro caeu por mor dun carro que chocou con el, segundo unha versión, ou foi derribado por algúns republicanos en datas cercanas ó alzamento nacional, segundo outras fontes orais. O párroco, don Esteban, decidíu por os restos no muro da súa viña, ben visibles, e restauralo. Nunca pasou tal. Levantouse un novo cruceiro. Os restos están ben visibles no muro da antiga viña de don Esteban, enfronte dun cruce de camiños, así que poden visitarse e fotografar con toda facilidade.

Máis en:

1. Notas sobre os cruceiros de Louredo
2. Notas sobre restos do cruceiro no Pireiro

O cruceiro do Tabolado

O cruceiro do Tabolado, ou de Refexón, é o único que está nun cruce de camiños. Varal octogonal, sen inscripcións, un pedestal, sen imaxes. No cruce Louredo-Refexón (cara Remuíño, Arnoia)-Tabolado (Louredo, en liña cos barrios dos Veciños e O Pazo). O seu autor foi don Juan Míguez Domínguez. Do mesmo estilo que o da Alfarrapa e A Torre.

Confluencia de camiños

Postos ante o cruceiro (https://cutt.ly/Rb9UofQ), o camiño que sobe cara o pobo e barrio de Louredo (https://cutt.ly/2b9UYVi) queda ás costas (https://cutt.ly/Vb9UJHU), mentres que o do Tabolado (https://cutt.ly/Eb9UFHp) ábrese á man esquerda. Polo primeiro chegas ó peto de ánimas (https://cutt.ly/Rb9U8NJ) e tamén ós restos da escola pía (https://cutt.ly/Yb9Iw9Z). Polo segundo, ás viñas do Pireiro (https://cutt.ly/Bb9UQ6f), Tras do lagar e A Ladeira, ademais da escola do Tabolado (https://cutt.ly/Cb9IQS6), hoxe centro social. Hai un terceiro camiño, o da dereita, Refexón (nos mapas, Refoxón), que baixa cara Remuíño (https://cutt.ly/ob9IRwM) e que empata ca estrada cara Zaparín. Inda que se percorre en coche, hai un camiño que é o vello, quizás hoxe de monte e non practicable (https://cutt.ly/Bb9IUb7), polo que pasaron moitos louredeses no seu camiño ós muíños (https://cutt.ly/Rb9IFTL) do Inquiau (https://cutt.ly/ZYZMwXA).

O nome de cruceiro

Cruceiro do Tabolado, nun cruce de camiños. Moitos din que o cruceiro colócase en lugares así, pero non éa única opción á hora de entender de onde vén a palabra “cruceiro”. Tamén se fala de que poden ser construción en pedra que recordar a cruz procesional. E hainos que macan os límites de poboación (cruz de término).

… See full entry

Hai camiños pouco coñecidos, con historias que esmorecen na memoria dos nosos maiores. Nestes tempos de tantas facilidades comunicativas, estes camiños poderían quedar na memoria de moitos máis. Precisamos darlle voz á historia e ás historias dos camiños pouco transitados.

Un deles é o que baixa de Soutelo a San Benito do Rabiño. Unha estrada onde caibe un coche e que foi vía de comunicación física e espiritual. Todos pasaban diante do cruceiro de Soutelo.

Unha construcción devocional que non chamaría demasiado a atención de non ser por onde e como está colocada. Enriba dun penedo medio soterrado, cunhas pedras como cuñas que o sosteñen, álzase este cruceiro nun aparente inestable equilibrio. Nos meus años de vida nunca escoitei que caera. Mais impresiona velo así, colocado como de calquera maneira, cunha base sen preparar, como se o puxeran alí porque non había máis onde polo e fosen a recolocalo en breve. Acadou tal altura por ampliación do camiño? Por que non labraron unha base chaira ou ca forma do seu pé? Non vos dá a impresión de que pode caer en calquera momento?

Máis en https://delouredo.blogspot.com/2019/05/cruceiro-de-soutelo-cortegada.html

Os Veciños ten algo único: un patio con dúas portas, que dá aceso a dúas casas, ca súa fonte compartida. Para chegar a unha delas podes coller desde a adega do Manolo aguarenteiro, meterte por onda a adega do tío Antonio (d.e.p.) e seguir o caminiño de terra. Inda quedan unhas viñas traballadas, pero son as ruínas as que van marcando unha dinámica de desgaste. O tempo pasa, incluso borrando a pintanda que inda se distingue nunha parede. Pintada histórica, froito dun traballo con nocturnidade e dun tempo fraticida. A eira dos canastros ve como a pedra aguanta, pero non así a madeira. E a roupa que inda se poida colgar alí recordará que inda hai xente que cre que a Lúa branquexa as súas prendas albas…

Pasear, parar e ver:

• Indo cara a porta superior, vindo da confluencia Pazo - Pilas, dende a bodega do tío Antonio: https://cutt.ly/xYCX61Z
• Vindo da Torre - O Outeiriño: https://cutt.ly/RYCB0YO
• Dende o límite dos Veciños co Campo - Pazo - Pilas: https://youtu.be/5jAmZ8K6sqo
• Da boca da tía Marina, dos Veciños, escoitei o vello himno de san Juan, do cal tomei nota: https://cutt.ly/BYCVTyW
• Placer, dos Veciños, transmitiume estes reis: https://cutt.ly/JYCBK2u
• Vella lista de Veciños dos Veciños: https://cutt.ly/qYCVJc4
• O canastro do señor cura, don Esteban, veciño dos Veciños: https://cutt.ly/GYCVNmh
• Preto do anterior, a pintada nocturnal ARRIBA ESPAÑA: https://cutt.ly/LYCNuhD
• A cepa, seca en 2018!: https://cutt.ly/xYCNlEM Os Veciños, vistos desde O Campo, dende o que estaría, nun nivel inferior de altura, á dereita da foto: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=938779367028149&id=100026882823682 Arredor do barrio dos Veciños
• O Tabolado, co cartel indicando Louredo a poucos metros: https://cutt.ly/UYC0Pbl
• O Campo, dende Os Veciños: https://cutt.ly/LYC0DZY
• Arredor, dende a casa da tía Marina: https://cutt.ly/5YC0KmV
• Vídeo dende o mesmo sitio, vai facer un ano!: https://cutt.ly/vYC0Bez
• Coto da Forca: https://cutt.ly/mYC03fg

Vistas do monte onde algúns situaron un castro e que polo 1930 serviu para despaxar un anaco de terreo como campo de fútbol para a mocidade.

• De fondo, desde O Pireiro: https://cutt.ly/EYDhfKX
• Desde O Pireiro, á esquerda: https://cutt.ly/JYDjmuz
• Desde O Pireiro, por onde sae o Sol: https://cutt.ly/CYDjenI
• Desde O Pireiro, iluminado polo solpor: https://cutt.ly/MYDjxic
• Parte dereita da foto, desde O Tabolado: https://cutt.ly/WYDhbbL
• De fondo, desde O Outeiro: https://cutt.ly/vYDhF6O
• De fondo, desde O Regueiro: https://cutt.ly/QYDhCJP
• Ó fondo, desde Os Veciños: https://cutt.ly/lYDjj0n
• De fondo, lado esquerdo, dende o aire: https://cutt.ly/iYDh5ml
• Preto del, polo camiño dabaixo: https://cutt.ly/7YDhT35
• Referencia documental: https://cutt.ly/TYDjIbN

Preto de Louredo, en terras do Rabiño, parroquia de san Benito, no límite cas terras de Refoxos, enfrente do Coto da Forca. A actual cruz da Buratiña está conformada por dous materiais: a pedra de parte do deu pé e o cemento co que conformaron unha sinxela cruz. A dicir dalgúns maiores houbo aquí un cruceiro e don Ramon Rodriguez di que recorda os restos daquel cruceiro polo chan, cando saía pola zona a pastorear. Hai quen di que puido ser un encargo da señora Urbana, que vivía en Refoxos, ó señor Juan, canteiro que deu a Louredo os cruceiros da Alfarrapa e O Tabolado.

Actualmente, queda nun altiño, entre toxos e monte, inda que se chega ben, pois quedan restos dun camiño. Un pode aparcar a poucos metros dela e visitala. A face da contorna mudou radicalmente cas obras da nova estrada Cortegada - Celanova, que deixou moi mala entrada a Louredo, inda que mellorou a comunicación cos pobos, reducindo curvas e mellorando sensiblemente o firme. Queda parte da anterior estrada, co que se fai máis sinxelo imaxinar o aspecto de hai uns anos. Esta cruz, cando era cruceiro, quedaba na confluencia de camiños, entre Louredo e Pousadoiro, Soutelo e Zaparín, Cortegada e Celanova.

A Buratiña é un topónimo que o padre Sarmiento recolle nas súas notas sobre a viaxe que fixo por Galicia no 1745. Pasou por aquí, tras atravesar parte do Ribeiro, A Arnoia, Remuíño, subir a costa de Refexón, pasar por Louredo e coller cara Refoxos, para despois tirar cara Celanova.

Enfrente da cruz queda un alto, un monte que comparten os do Rabiño e Refoxos. Digamos que metade e metade, cousa que se nota na plantación arborícora. Trátase do Coto da Forca, que seguramente leva ese nome como lugar limítrofe onde se impartiría xustiza ou se dirimiron contendas por saber onde remataban as terras de cada poboación. Un alto dende o que se divisa boa parte da contorna e cuxa cima se acada en poucos minutos.

… See full entry

O templo parroquial de san Xoán de Louredo está adicado a san Xoán bautista, sendo a festa patronal o 24 de xuño, data precedida de novena. Algunha vez se celebrou novena, tamén, para celebrar o día do martirio, o 29 de agosto, pero o normal é que se celebre Misa ese día, sen máis. A parroquia pertence ó arciprestado de Ribadavia, sendo parte do de Cortegada anteriormente. Foi no 2013 cando este desapareceu e se pasou a aquel, na última reforma arciprestal diocesana, baixo o pastoreo de monseñor Leonardo Lemos Montanet.

De sinxela feitura, consta de unha sola nave, con espadaña sobre porta maior, con espazo para dúas campás, e dous pequenos locais a ambos lados do presbiterio, sendo un a sacristía e o outro un almacén. As campás levan dous anos diferentes: a grande é de 1923, mentres que a pequena é de 1953, sendo o fundidor Malingre (desde mesmo ano e fundidor é a estatua de bronce dedicada a monseñor Francisco Blanco Nájera, sita no claustro do Seminario Maior de Ourense). Segundo testemuña da época, as dúas campás eran do 23, pero a pequena rachou e refundiuse.

Nos laterais do templo sobresaen dous contrafortes.

Tres son os retablos, de factura local, da man do artista de Remuíño, José “O Choio”. Segundo se mira cara o altar maior, o da esquerda contén figuras de varios santos: san Antonio abade na cima, debaixo del santo Antón de Padua, ca Virxe do Carme á súa esquerda e santa Rita á dereita; o da dereita está adicado a diferentes advocacións marianas: na cima a Virxe de Luján, estando por debaixo a Inmaculada (ou Ascensión), acompañada da de Fátima á esquerda e a Dorosa á dereita; e no central temos no alto un Neno Xesús que aperta á cruz, por riba dunha preciosa talla en madeira do patrono san Xoán, que se acompaña do Sagrado Corazón á esquerda e san Xosé á dereita.

… See full entry

Deixo de anotar os cambios que fago por concellos porque me estou a estender demasiado e resulta tedioso ir tomando notas.

Listaxe do que levo feito por concellos:

-Engadidos censos de moitos concellos. Engadidos censos por aldeas e parroquias de Brión e Negreira. Engadidos censos por aldeas de Urdilde e Agrón.

AMES -Revisadas todas as aldeas das parroquias de Ames, Agrón, Covas, Bugallido, Piñeiro, Lens, Tapia e Trasmonte. Varias melloras en todo o territorio.

ARTEIXO -Engadida microtoponimia do Porto Exterior da Coruña.

BAIONA -Engadida microtoponimia da península de Monte Real e a contorna do Cabo Silleiro. Corrixidos erros.

A BAÑA -Engadidas todas as aldeas que faltaban. Engadido rueiro de San Vicenzo. Corrixidos varios erros.

BECERREÁ -Arranxada Igrexa de San Cristovo. -Corrixidas aldeas da parroquia de Penamaior.

BEGONTE -Engadidas aldeas que faltaban en Baamonde e San Martiño de Pacios. Corrixidos erros ortográficos e rueiro de Baamonde.

BOIRO -Engadidas aldeas que faltaban da parroquia de Macenda.

BOQUEIXÓN -Corrixidos algúns microtopónimos.

BRIÓN -Engadida toda a información posible das parroquias de Viceso, Ons, Luaña e Cornanda. Áreas forestais, aldeas, edificios e casas, áreas industriais, igrexas, capelas, pazos, patrimonio, estradas, camiños, microtoponimia completa, regueiros, árbores, taboleiros, sinais de tráfico, etc. Suavizadas estradas e camiños. -Engadida toda a microtoponimia de Boullón. Engadida igrexa de Boullón. -Engadida a microtoponimia da contorna de Saíme e do extremo dos Ánxeles con Boullón e Saíme. -Arranxada parte da microtoponimia que estaba mal do resto das parroquias. Correccións por todo o territorio. Engadidas parroquias. Engadidas rúas dos Ánxeles.

CARIÑO -Engadida microtoponimia e novos illotes do Cabo Ortegal.

CARNOTA -Engadidos microtopónimos e illotes da contorna de Quilmas, O Pindo e Caldebarcos. Correccións varias.

CERVO -Engadida microtoponimia dos Farallós e corrixidos erros.

A CORUÑA -Engadidos microtopónimos costeiros desde o límite con Arteixo até pasando a Torre de Hércules.

… See full entry

Mapeado da sección entre Praza Bautista Alonso - Rúa Colón - Rúa San Marcos, cos inmobles situados e etiquetados cos seus números:

• osm.org/changeset/34649089

Mapeado da sección entre Praza do Reló - Rúa Cervantes - Praza Bautista Alonso, cos inmobles situados e etiquetados cos seus números:

• osm.org/changeset/34442168

Mapeado da sección entre Rúa Joaquín Alonso - Rúa Cervantes - Rúa Manuel Lomba - Rúa Antonio Alonso, cos inmobles situados e etiquetados cos seus números:

• osm.org/changeset/34387505

Mapeado da seccións entre Rúa Secundino Melón - Rúa Vicente Sobrino - Rúa Antonio Alonso - Rúa Pacífico Rodríguez, cos inmobles situados e etiquetados cos seus números:

• osm.org/changeset/34373649

Mapeado das seccións entre Rúa Galicia - Rúa Pacífico Rodríguez - Rúa Concepción Arenal - Rúa Domínguez Fontela, cos inmobles situados e etiquetados cos seus números:

• osm.org/changeset/26550894

Usado GPS para axustar rotondas e estradas.

• osm.org/changeset/26528812