O Baceliño, con preciosas vistas do outro lado do pobo, parte do barrio do Coutiño (ollo a estes nomes e ó cerca que están, como sinalei na foto anterior, e canto diminutivo utilizado). Nesta zona situou o PXOM do concello de Cortegada unha “casa grande”. Por desgraza, denomínana como “do Cazapedo”, cando tan topónimo inda se atopa a uns cantos metros de distancia. Mal menor sería dicirlle “do Coutiño”.

Así queda descrita na ficha patrimonial: “Edificio de planta rectangular de grandes dimensións, muros portantes de perpiaños/cachotería de granito á vista, dúas alturas e cuberta a catro augas con cubrición de tella plana. En contraposición a fachada posterior, lisa e sen vans na planta terrea, na principal destaca a presenza dun corredor e nas laterais balcóns voados con varandas de ferro”.

O código do elemento é o 6-15, a localización en plano é EX-03 e a clasificación do solo denomínase Solo de Núcleo Rural Histórico.

… See full entry

A Canliña. Unha zona pequena e alta situada entre A Tella e O Coutiño, cunha casa grande como referencia, lindante con terreos de escasa lonxitude e dispostos en sucalcos, con muros realizados en pedra e escaleiras integradas neles.

Ei van unhas liñas de José R. Veiga Formigo, que alí vivíu:

“Mis recuerdos son de la infancia y adolescencia. Era la casa de mis abuelos maternos y de las reuniones familiares inolvidables. Su situación es antes de llegar a Fonte da tella, a mano izquierda en un alto. Desde su balcón yo me sentaba a leer las aventuras del Capitán Trueno, y más adelante, y con otra edad, Los Gozos y las Sombras etc..”

O actual cruceiro da Alfarrapa é contemporáneo do situado no cruce de Refexón co Tabolado. O seu autor foi don Juan Míguez Domínguez. Anterior a eles é o do barrio da Torre. Os tres compóñense de pedestal, fuste octogonal e cruz. Non teñen imaxes.

O anterior cruceiro que aquí estaba caeu por mor dun carro que chocou con el, segundo unha versión. O párroco, don Esteban Viso, decidíu poñer os restos no muro da súa viña, ben visibles, e restauralo. Nunca pasou tal. Levantouse un novo cruceiro, por obra e desexo de don Juan Míguez (mesmo autor que o do Tabolado). Os restos están ben visibles no muro da antiga viña de don Esteban, no Pireiro, enfronte dun cruce de camiños, así que poden visitarse e fotografar con toda facilidade.

O cruceiro máis antigo de Louredo en pé. Sería o modelo no que se fixaron canteiros do pobo, como o señor Xaquín ou Juan Míguez, para tallar os outros dous?

Cruceiro e detalle do pé

O seu autor foi don Juan Míguez Domínguez. Este cruceiro, como o do Tabolado e o da Alfarrapa, segue un mesmo estilo sinxelo, de fuste octogonal e sen imaxes.

O único con inscricións, ilexibles inscripcións na súa base. Este pé de cruceiro ten varias (queda pendente revisar por cantas caras, pero alomenos son dúas (ollada onde se percorre o pé do cruceiro dende o frontal, pasando ó lateral esquerdo, traseira e lateral dereito: https://bit.ly/3Che3rK). Esta vese se te pos fronte a el e te agachas polo lado esquerdo. O solpor axuda a detectar os riscos, inda que eu non me atrevo a dicir que poñen. Xeralmente, data de confeción e donante.

Este cruceiro moveuse hai bastantes anos. Orixinalmente, ocupaba un recuncho, en curva, onda a casa “da raiana”, pretiño da casa do “grilo”.

O barrio da Torre queda en ladeira, limitando cos lugares dos Diestros e O Regueiro, na parte alta, co Cazapedo, por un lado, e O Outeiriño, polo outro.

Diante deste cruceiro pasa a procesión da festa do san Xoán, a da natividade do bautista. Pretiño del soe pararse a imaxe para a primeira oración (a segunda é na praza do Cazapedo) e a partir del enfílase cara o Cazapedo, comenzando a veces a tocar a banda que ameniza o paso.

Actualmente, o cruceiro de Louredo máis antigo que segue en pé (o máis antigo sería o que se conserva en parte, esnaquizado, no muro da viña do Pireiro, o único con imaxinería).

Clica para máis información

Situados na beira dun muro dunha viña, no lugar do Pireiro, estes anacos dun vello cruceiro son o testemuño máis antigo dun cruceiro en Louredo. Este situábase na Alfarrapa, preto da Telleira, e é un modelo único no pobo. Dispuña das imaxes do Crucificado, no alto, por riba dunha caveira, ós pés da cruz, onde estaban dúas imaxes máis: san Xoán e a Virxe. Digo que é único porque os cruceiros que viñeron despois son todos moi parecidos entre eles, sen imaxe algunha. Se o da Torre resulta ser o máis antigo en pé, podería ser o modelo que se seguí para os da Alfarrapa e Tabolado, ambos da autoría de don Juan Míguez Domínguez.

Este vello cruceiro caeu por mor dun carro que chocou con el, segundo unha versión, ou foi derribado por algúns republicanos en datas cercanas ó alzamento nacional, segundo outras fontes orais. O párroco, don Esteban, decidíu por os restos no muro da súa viña, ben visibles, e restauralo. Nunca pasou tal. Levantouse un novo cruceiro. Os restos están ben visibles no muro da antiga viña de don Esteban, enfronte dun cruce de camiños, así que poden visitarse e fotografar con toda facilidade.

Máis en:

1. Notas sobre os cruceiros de Louredo
2. Notas sobre restos do cruceiro no Pireiro

O cruceiro do Tabolado

O cruceiro do Tabolado, ou de Refexón, é o único que está nun cruce de camiños. Varal octogonal, sen inscripcións, un pedestal, sen imaxes. No cruce Louredo-Refexón (cara Remuíño, Arnoia)-Tabolado (Louredo, en liña cos barrios dos Veciños e O Pazo). O seu autor foi don Juan Míguez Domínguez. Do mesmo estilo que o da Alfarrapa e A Torre.

Confluencia de camiños

Postos ante o cruceiro (https://cutt.ly/Rb9UofQ), o camiño que sobe cara o pobo e barrio de Louredo (https://cutt.ly/2b9UYVi) queda ás costas (https://cutt.ly/Vb9UJHU), mentres que o do Tabolado (https://cutt.ly/Eb9UFHp) ábrese á man esquerda. Polo primeiro chegas ó peto de ánimas (https://cutt.ly/Rb9U8NJ) e tamén ós restos da escola pía (https://cutt.ly/Yb9Iw9Z). Polo segundo, ás viñas do Pireiro (https://cutt.ly/Bb9UQ6f), Tras do lagar e A Ladeira, ademais da escola do Tabolado (https://cutt.ly/Cb9IQS6), hoxe centro social. Hai un terceiro camiño, o da dereita, Refexón (nos mapas, Refoxón), que baixa cara Remuíño (https://cutt.ly/ob9IRwM) e que empata ca estrada cara Zaparín. Inda que se percorre en coche, hai un camiño que é o vello, quizás hoxe de monte e non practicable (https://cutt.ly/Bb9IUb7), polo que pasaron moitos louredeses no seu camiño ós muíños (https://cutt.ly/Rb9IFTL) do Inquiau (https://cutt.ly/ZYZMwXA).

O nome de cruceiro

Cruceiro do Tabolado, nun cruce de camiños. Moitos din que o cruceiro colócase en lugares así, pero non éa única opción á hora de entender de onde vén a palabra “cruceiro”. Tamén se fala de que poden ser construción en pedra que recordar a cruz procesional. E hainos que macan os límites de poboación (cruz de término).

… See full entry

(Un cuento de san Xoán de Louredo, Cortegada, Ourense)

El cruceiro de O Tabolado, también llamado de Refexón, es uno de los puntos de interés histórico del pueblo de Louredo. En una nota posterior me ocuparé de algunos datos, aquí os comparto un cuento relacionado con él, un fragmento de la tradición oral de los vecinos.

Allí, en el cruceiro de O Tabolado, se encontró un vecino con el demonio y este le recomendó un acto de fe… de fe cristiana.

Ya lo contaban los padres de mis padres, señalando, incluso, el lugar donde esta historia sucedió. En los tiempos en que los louredeses bajaban a Remuíñoa moler el grano del maíz, sucedió que un hombre, cargado con su saco, se encontró a otro, con un pequeño fuego que lo calentaba. Eran tiempos en los que se cargaba con el fruto de la tierra y el trabajo de los labradores, llevándolo desde las casas hasta los molinos de la zona del Inquiau, al paso del río Arnoia por el ayuntamiento del mismo nombre. El camino, en descenso, era una posible vía romana, y había sido recorrido por el padre Sarmiento en el s. XVIII.

Le llamamos Refexón (Refoxón en los mapas) y comienza en un cruce de senderos, donde un sencillo crucero bendice a cuantos le dedican una callada oración. El caso es que el vecino de Louredo iba con el saco a la espalda y pasó ante el cruceiro y el hombre de la lumbre como quien pasa delante de un gato. Unos pasos más allá escucha que el hombre le dice: oye, ya que no me saludas, por lo menos saluda a este que tengo al lado (refiriéndose al cruceiro).

No cuenta la historia si el hombre siguió tal como había entrado, pero sí que, una vez regresado de moler, buscó los restos del fuego que calentaba a aquel misterioso hombre… Y no los encontró. Por lo visto era el demonio que, bajo forma humana, merodeaba el pueblo aquella noche. Descansando del camino y buscando calor ante el relente de la noche, había aprovechado para lanzarle al despreocupado vecino un pío recordatorio.

… See full entry

Hay en Louredo, mi pueblo natal, un peto de ánimas, una construcción popular, centenaria, donde se representa a unas almas en el purificador fuego del purgatorio y, sobre ellas, un angelito en medio de la Virgen del Carmen y san Antonio.

Situado en el barrio de Louredo, apoyado en la pared de una bodega, a un paso de la ruinosa escuela pía y de la bajada cara el cruceiro de O Tabolado, sufrió un cambio de posición. Y es que su situación original era en O Cazapedo, en la esquina del camino que sale de la plaza y la carretera que viene de O Coutiño, cerca de la posición original del cruceiro de A Torre (este se movió desde la esquina en curva, enfrente de la casa “da raiana” hasta la posición actual, pasando A Molinera, enfrente del transformador, a un paso de las casas de Lola y Edita).

… See full entry

Seguramente sea diminutivo de “escada”, escalera. En la parte superior hay una serie de escalones en la piedra granítica, o bien levemente trabajados y desgastados por el uso, tras aprovechar la propia estructura natural de las piedras.

A Escadiña es un sendero estrecho con dos ramales unidos: puedes subir desde la Poza da Lama o desde el fondo del camino de A Pena do Campo. Ambos empatan en el punto central y suben hasta una zona del barrio de A Torre, con buenas vistas de la contorna y varios hórreos (canastros, les decimos) en diferentes estados de conservación.

Pueblo y parroquia de Louredo, ayuntamiento de Cortegada, Ourense.

Más: https://sxlouredo.blogspot.com/2022/03/a-escadina.html

Poza de agua, destinada a regar las tierras circundantes. Hoy en día está abandonada, llena de maleza, pero no hace tantos años que se usaba para regar los cultivos de la zona de O Campo. A un paso arranca, en cuesta, el caminito de A Escadiña, que conecta estas tierras con las superiores de A Torre.

Más info y fotos en https://sxlouredo.blogspot.com/2022/03/localizando-poza-da-lama.html

Hoy es el último día de novena en honor a san Benito, venerado en el ayuntamiento de Cortegada en el santuario de O Rabiño. La fiesta que mañana se celebra se denomina “san Benito do inverno”, aunque coincida con el inicio de la primavera. Popularmente, se dice que es el día que llega el cuco a la zona y que permanecerá hasta la siguiente fiesta del santo abad, el 11 de julio, “san Benito do vrau”.

La iglesia se construyó con potentes muros de estrechos vanos, con pilastras visibles en el exterior, coronadas con pináculos, todo de buen granito del país. Planta de cruz latina, con ábside cuadrado. Los brazos de la cruz corresponden a dos capillas laterales, con retablos ambas, estando el confesonario en la izquierda y una venerada imagen del santo en la derecha. Una sacristía con dos puertas da tanto al presbiterio como al brazo izquierdo. El cementerio parroquial, que acoge también a los difuntos del pueblo de Louredo (que fue anexo), rodea el templo, con muchas sepulturas tocando con sus paredes y puertas. Estas se cuentan con el número de 3, siendo una la mayor y las otras dos laterales a la misma altura, justo antes de las capillas laterales. Y en el espacio tras la iglesia, usado como aparcamiento y campo de la fiesta, se encuentra el Humilladoiro, un cruceiro cubierto, protegido con rejas de hierro, de buena factura, con imaginería.

… See full entry

Hai camiños pouco coñecidos, con historias que esmorecen na memoria dos nosos maiores. Nestes tempos de tantas facilidades comunicativas, estes camiños poderían quedar na memoria de moitos máis. Precisamos darlle voz á historia e ás historias dos camiños pouco transitados.

Un deles é o que baixa de Soutelo a San Benito do Rabiño. Unha estrada onde caibe un coche e que foi vía de comunicación física e espiritual. Todos pasaban diante do cruceiro de Soutelo.

Unha construcción devocional que non chamaría demasiado a atención de non ser por onde e como está colocada. Enriba dun penedo medio soterrado, cunhas pedras como cuñas que o sosteñen, álzase este cruceiro nun aparente inestable equilibrio. Nos meus años de vida nunca escoitei que caera. Mais impresiona velo así, colocado como de calquera maneira, cunha base sen preparar, como se o puxeran alí porque non había máis onde polo e fosen a recolocalo en breve. Acadou tal altura por ampliación do camiño? Por que non labraron unha base chaira ou ca forma do seu pé? Non vos dá a impresión de que pode caer en calquera momento?

Máis en https://delouredo.blogspot.com/2019/05/cruceiro-de-soutelo-cortegada.html

Os Veciños ten algo único: un patio con dúas portas, que dá aceso a dúas casas, ca súa fonte compartida. Para chegar a unha delas podes coller desde a adega do Manolo aguarenteiro, meterte por onda a adega do tío Antonio (d.e.p.) e seguir o caminiño de terra. Inda quedan unhas viñas traballadas, pero son as ruínas as que van marcando unha dinámica de desgaste. O tempo pasa, incluso borrando a pintanda que inda se distingue nunha parede. Pintada histórica, froito dun traballo con nocturnidade e dun tempo fraticida. A eira dos canastros ve como a pedra aguanta, pero non así a madeira. E a roupa que inda se poida colgar alí recordará que inda hai xente que cre que a Lúa branquexa as súas prendas albas…

Pasear, parar e ver:

• Indo cara a porta superior, vindo da confluencia Pazo - Pilas, dende a bodega do tío Antonio: https://cutt.ly/xYCX61Z
• Vindo da Torre - O Outeiriño: https://cutt.ly/RYCB0YO
• Dende o límite dos Veciños co Campo - Pazo - Pilas: https://youtu.be/5jAmZ8K6sqo
• Da boca da tía Marina, dos Veciños, escoitei o vello himno de san Juan, do cal tomei nota: https://cutt.ly/BYCVTyW
• Placer, dos Veciños, transmitiume estes reis: https://cutt.ly/JYCBK2u
• Vella lista de Veciños dos Veciños: https://cutt.ly/qYCVJc4
• O canastro do señor cura, don Esteban, veciño dos Veciños: https://cutt.ly/GYCVNmh
• Preto do anterior, a pintada nocturnal ARRIBA ESPAÑA: https://cutt.ly/LYCNuhD
• A cepa, seca en 2018!: https://cutt.ly/xYCNlEM Os Veciños, vistos desde O Campo, dende o que estaría, nun nivel inferior de altura, á dereita da foto: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=938779367028149&id=100026882823682 Arredor do barrio dos Veciños
• O Tabolado, co cartel indicando Louredo a poucos metros: https://cutt.ly/UYC0Pbl
• O Campo, dende Os Veciños: https://cutt.ly/LYC0DZY
• Arredor, dende a casa da tía Marina: https://cutt.ly/5YC0KmV
• Vídeo dende o mesmo sitio, vai facer un ano!: https://cutt.ly/vYC0Bez
• Coto da Forca: https://cutt.ly/mYC03fg

Vistas do monte onde algúns situaron un castro e que polo 1930 serviu para despaxar un anaco de terreo como campo de fútbol para a mocidade.

• De fondo, desde O Pireiro: https://cutt.ly/EYDhfKX
• Desde O Pireiro, á esquerda: https://cutt.ly/JYDjmuz
• Desde O Pireiro, por onde sae o Sol: https://cutt.ly/CYDjenI
• Desde O Pireiro, iluminado polo solpor: https://cutt.ly/MYDjxic
• Parte dereita da foto, desde O Tabolado: https://cutt.ly/WYDhbbL
• De fondo, desde O Outeiro: https://cutt.ly/vYDhF6O
• De fondo, desde O Regueiro: https://cutt.ly/QYDhCJP
• Ó fondo, desde Os Veciños: https://cutt.ly/lYDjj0n
• De fondo, lado esquerdo, dende o aire: https://cutt.ly/iYDh5ml
• Preto del, polo camiño dabaixo: https://cutt.ly/7YDhT35
• Referencia documental: https://cutt.ly/TYDjIbN

Preto de Louredo, en terras do Rabiño, parroquia de san Benito, no límite cas terras de Refoxos, enfrente do Coto da Forca. A actual cruz da Buratiña está conformada por dous materiais: a pedra de parte do deu pé e o cemento co que conformaron unha sinxela cruz. A dicir dalgúns maiores houbo aquí un cruceiro e don Ramon Rodriguez di que recorda os restos daquel cruceiro polo chan, cando saía pola zona a pastorear. Hai quen di que puido ser un encargo da señora Urbana, que vivía en Refoxos, ó señor Juan, canteiro que deu a Louredo os cruceiros da Alfarrapa e O Tabolado.

Actualmente, queda nun altiño, entre toxos e monte, inda que se chega ben, pois quedan restos dun camiño. Un pode aparcar a poucos metros dela e visitala. A face da contorna mudou radicalmente cas obras da nova estrada Cortegada - Celanova, que deixou moi mala entrada a Louredo, inda que mellorou a comunicación cos pobos, reducindo curvas e mellorando sensiblemente o firme. Queda parte da anterior estrada, co que se fai máis sinxelo imaxinar o aspecto de hai uns anos. Esta cruz, cando era cruceiro, quedaba na confluencia de camiños, entre Louredo e Pousadoiro, Soutelo e Zaparín, Cortegada e Celanova.

A Buratiña é un topónimo que o padre Sarmiento recolle nas súas notas sobre a viaxe que fixo por Galicia no 1745. Pasou por aquí, tras atravesar parte do Ribeiro, A Arnoia, Remuíño, subir a costa de Refexón, pasar por Louredo e coller cara Refoxos, para despois tirar cara Celanova.

Enfrente da cruz queda un alto, un monte que comparten os do Rabiño e Refoxos. Digamos que metade e metade, cousa que se nota na plantación arborícora. Trátase do Coto da Forca, que seguramente leva ese nome como lugar limítrofe onde se impartiría xustiza ou se dirimiron contendas por saber onde remataban as terras de cada poboación. Un alto dende o que se divisa boa parte da contorna e cuxa cima se acada en poucos minutos.

… See full entry

O templo parroquial de san Xoán de Louredo está adicado a san Xoán bautista, sendo a festa patronal o 24 de xuño, data precedida de novena. Algunha vez se celebrou novena, tamén, para celebrar o día do martirio, o 29 de agosto, pero o normal é que se celebre Misa ese día, sen máis. A parroquia pertence ó arciprestado de Ribadavia, sendo parte do de Cortegada anteriormente. Foi no 2013 cando este desapareceu e se pasou a aquel, na última reforma arciprestal diocesana, baixo o pastoreo de monseñor Leonardo Lemos Montanet.

De sinxela feitura, consta de unha sola nave, con espadaña sobre porta maior, con espazo para dúas campás, e dous pequenos locais a ambos lados do presbiterio, sendo un a sacristía e o outro un almacén. As campás levan dous anos diferentes: a grande é de 1923, mentres que a pequena é de 1953, sendo o fundidor Malingre (desde mesmo ano e fundidor é a estatua de bronce dedicada a monseñor Francisco Blanco Nájera, sita no claustro do Seminario Maior de Ourense). Segundo testemuña da época, as dúas campás eran do 23, pero a pequena rachou e refundiuse.

Nos laterais do templo sobresaen dous contrafortes.

Tres son os retablos, de factura local, da man do artista de Remuíño, José “O Choio”. Segundo se mira cara o altar maior, o da esquerda contén figuras de varios santos: san Antonio abade na cima, debaixo del santo Antón de Padua, ca Virxe do Carme á súa esquerda e santa Rita á dereita; o da dereita está adicado a diferentes advocacións marianas: na cima a Virxe de Luján, estando por debaixo a Inmaculada (ou Ascensión), acompañada da de Fátima á esquerda e a Dorosa á dereita; e no central temos no alto un Neno Xesús que aperta á cruz, por riba dunha preciosa talla en madeira do patrono san Xoán, que se acompaña do Sagrado Corazón á esquerda e san Xosé á dereita.

… See full entry

Español-Spanish:

Un cruceiro en un cruce, en A Telleira, a un paso de Louredo (Cortegada, Ourense).

El autor vive frente a él y el año de construcción está en la base (1993). Los caminos que lo rodean son: una carretera asfaltada a Louredo que pasa por el monte Cadaval, el camino que continúa hasta la salida de la carretera Celanova-Cortegada y el que lleva a O Rabiño. Todo angosto, pero con espacio suficiente para dos autos, con tramos de uno.

A pocos metros, por un camino de tierra que une Louredo y A Telleira, pasando por los campos de A Alfarrapa, tenemos el crucero homónimo.

MÁS INFORMACIÓN:

• https://bit.ly/3DBamgP
• https://bit.ly/3lxZjz9
• https://bit.ly/2YPrEbn
• https://bit.ly/3AwWNNF
• https://bit.ly/3lzTgKq
• https://bit.ly/3iPNa6z

Vídeo de 2017, visitando el cruceiro y obteniendo visual de la cara que da al camino de Alfarrapa: https://youtu.be/SiIqqfLQGpg

Qué alegría poder ir colocando nuevos puntos, áreas y alguna línea referidos a mi pueblo natal, Louredo. Es una población del ayuntamiento de Cortegada de Baños, en la provincia de Ourense. Eclesiásticamente, somos la parroquia de san Juan de Louredo, arciprestazgo de Ribadavia, diócesis de Ourense.

Las aportaciones de hoy fueron alguna modificación y añadido de caminos, fuentes públicas, situación de alguna viña y capilla antigua. Son detalles pequeños, bien es verdad, pero que me alegran. Al menos, pondré algunos nombres que otros podrán aumentar, mejorando el mapa. De momento, voy colocando mi pueblo en él, junto a pequeñas descripciones en gallego y castellano.

Comienzo despacio y atento a las posibilidades de esta magnífica herramienta. Mis primeras aportaciones se refieren a la zona de Louredo, mi pueblo natal.

En Twitter, aporto desde #SJLouredo

Un saludo desde Ourense.